Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, Volume 14, Issue 2, No 29, Year 2025 , Pages 63-82

    Organizational Development Based on the Components of Organizational Culture from the Perspective of the Holy Quran

    Article Type: 
    Promotional
    Writers:
    ✍️ Sayed Ahmad Hashemi / PhD in Management from Al-Mustafa International University, Qom, Iran / hashemisadr1361@gmail.com
    Mohsen Manteghi / Professor, Department of Management, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran / manteghi@iki.ac.ir
    dor 20.1001.1.22516522.1403.14.2.2.3
    doi 10.22034/modiriyati.2025.5002029
    Abstract: 
    Identifying the basic components and characteristics of organizational culture related to the development of organizations from the perspective of the Holy Quran is the main topic of this article. Using a descriptive-analytical method, this article seeks to explore the perspective of the Holy Quran and answer the question of what organizational development is like based on the components of organizational culture. Based on the analyses conducted with reference to the verses of the Holy Quran and their confirmation by Islamic management commentators and experts, the conclusion has been reached that, based on the perspective of the Holy Quran, "Allah-centeredness" is considered as the central and central category of organizational culture, and other components, such as trustworthiness, justice-centeredness, self-standardization, cooperation and assistance, each of which plays a fundamental role in the improvement and promotion of organizations, originate from this central category, and their true meaning can only be realized in the light of this concept. Accordingly, with the dominance of the "Allah-centered organizational culture" model in Islamic organizations, real and comprehensive organizational development (material and spiritual) will be achieved.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :توسعة سازمانی مبتنی بر مؤلفه‌های فرهنگ سازمانی از دیدگاه قرآن کریم
    Abstract: 
    شناسایی مؤلفه‌ها و شاخصه‌های اساسی فرهنگ سازمانی مرتبط با توسعة سازمان‌ها از منظر قرآن کریم موضوع اصلی این مقاله است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد کشف دیدگاه قرآن کریم و دریافت پاسخ به این پرسش است که توسعة سازمانی بر اساس مؤلفه‌های فرهنگ سازمانی چگونه است. بر اساس تحلیل‌های انجام‌شده با استناد به آیات قرآن کریم و تأیید آنها توسط مفسران و متخصصان مدیریت اسلامی، این نتیجه به‌دست آمده است که بر اساس دیدگاه قرآن کریم، «الله‌محوری» به‌عنوان مقولة محوری و مرکزی فرهنگ سازمانی مطرح است و مؤلفه‌های دیگر، مثل امانت‌نگری، عدالت‌محوری، خودمعیاری، تعاون و همیاری... که هر یک نقش اساسی در بهبود و ارتقای سازمان‌ها دارند، از همین مقولة محوری نشئت می‌گیرند و معنای واقعی آنها تنها در پرتو این مفهوم قابل تحقق است و بر این اساس، با حاکم شدن الگوی «فرهنگ سازمانی الله‌محور» در سازمان‌های اسلامی، توسعة سازمانی واقعی و همه‌جانبه (مادی و معنوی) محقق خواهد شد.
    References: 
    • قرآن کریم.
    • احمدی ندوشن، علیرضا (1394). بررسی نظری نقش فرهنگ و چگونگی اثرگذاری مؤلفه‌های فرهنگی بر مدیریت استراتژیک منابع انسانی صنعت نفت. کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، روان‌شناسی و علوم اجتماعی. تهران: مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما.
    • احمدی، غلامعلی و حاجی‌علی‌اکبری، ندا (1394). بررسی رابطة بین فرهنگ سازمانی و مدیریت استراتژیک. کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت و مهندسی صنایع. تهران: شرکت مدیران ایده‌پردازان پایتخت ایلیا.
    • ارتگلی فراهانی، اسماعیل، عطریان‌، فرامرز و روستایی حسین‌آبادی، یاسر (1402). بررسی راهکارهای توسعة شایسته‌سالاری در سازمان‌ها و نقش آن در ارتقاء سلامت اجتماعی. فصلنامة علمی ـ پژوهشی سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 7(2)، 227ـ237.
    • افجه، سیدعلی‌اکبر (1370). مدیریت و توسعة سازمانی (OD). آینده‌پژوهی مدیریت، 3(2)، 77ـ92.
    • انتظاریان، ناهید و سنجری، محمد (1393). تأثیر بخش تعاون بر بهبود فرهنگ کار جمعی در اقتصاد کشور. ماهنامة کار و جامعه، (پیاپی168)، 23ـ27.
    • ایمانی، جواد (1390). بررسی فرهنگ سازمانی و اداری آموزش و پرورش و ارائة راهکارهای عملی ارتقای آن در جهت برنامة توسعه. هرمزگان: ادارة کل آموزش و پرورش استان هرمزگان، پژوهشکدة تعلیم و تربیت.
    • برومند، زهرا (1382). بهبود و بازسازی سازمان. تهران: هیات.
    • بشیر بنائم، یاسر (1391). نقش فرهنگ سازمانی در توسعة تفکر راهبردی. فصلنامة توسعة سازمانی پلیس، 9(3)، 11ـ28.
    • پورعزت، علی‌اصغر، احسانی‌مقدم، ندا، یزدانی، حمیدرضا و کوکب، فائز (1392). تحلیل مقایسه‌ای نقش ابعاد گوناگون عدالت در جو سازمان و وفاداری سازمانی: پژوهشی پیرامون یک سازمان فناوری اطلاعات. مدیریت دولتی (دانشکدة مدیریت دانشگاه تهران)، 5(1)، 65ـ88.
    • پیروز، علی‌آقا و همکاران (1392). مدیریت در اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • پیروز، علی‌آقا و همکاران (1402). مبانی دینی ـ اعتقادی مدیریت عملکرد سازمانی از منظر آموزه‌های اسلامی. اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 13(2)، 65ـ82.
    • حسینی، سیدحسن و دیگران (1401). تدوین الگوی انضباط سازمانی با تمرکز بر انضباط ظاهری و انضباط معنوی. فصلنامة مدیریت نظامی، 22(1)، 7ـ20.
    • خنیفر، حسین و همکاران (1391). ارائة مدل مفهومی ارزش‌های کاری در چهارچوب نظام ارزشی اسلام، مجلة علمی ـ پژوهشی مدیریت فرهنگ سازمانی، 10(1)، 61ـ96.
    • دفتر برنامه‌ریزی و توسعة آموزش (1391). درسنامة آموزشی فرهنگ سازمانی و ارتباطات مؤثر در سازمان مبتنی بر ارزش‌های اسلامی (از مجموعه دوره‌های آموزشی بدون خدمت، موضوع بخشنامة شمارة 26680/200، مورخ 20/10/1390).
    • رنگریز، حسن (1394). تحلیل مسائل برنامه‌ریزی نیروی انسانی. تهران: مؤسسة کتاب مهربان نشر.
    • روشن‌ضمیر، محمدابراهیم و فیروزی، نعمت‌الله (1393). نقش خدامحوری و مؤلفه‌های آن. آموزه‌های قرآنی (دانشگاه علوم اسلامی رضوی)، 11(20)، 29ـ52.
    • زارعی متین، حسن (1377). تبیین الگوی فرهنگ سازمانی مبتنی بر ارزش اسلامی در محیط کار و اثر آن بر رضایت شغلی. مجلة مجتمع آموزش عالی قم، 1(1)، 119ـ138.
    • سیدنقوی، میرعلی و عباس‌پور، حسین (1389). تحلیل رابطة احساس توانمندی و خلاقیت کارکنان با فرهنگ سازمانی (مطالعة موردی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی). فصلنامة مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، 4(11)، 91ـ114.
    • شنایدر، سوزان سی و بارسو، ژان‌لویی (1382). مدیریت در پهنة فرهنگ‌ها. ترجمة سیدمحمد اعرابی و داوود ایزدی. تهران: دفتر نشر پژوهش‌های فرهنگی.
    • صادقی، عبدالکریم (1399). شاخص‌های مطلوب فرهنگ سازمانی در سازمان‌های آموزشی بر اساس منابع اسلامی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. قم: جامعة المصطفی (مؤسسة علوم انسانی).
    • صالحی، منصوره (1392). شناسایی مفروضات بنیادین فرهنگ سازمانی در محیط‌های آموزشی با تأکید بر آموزه‌های اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
    • طباطبایی، سیدمحمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    • طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. مصححان: فضل‌الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی. تهران: ناصرخسرو.
    • طوسی، محمدعلی (1372). فرهنگ سازمانی. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی ریاست‌جمهوری.
    • طوسی، محمدعلی (1380). بالندگی سازمانی. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی ریاست‌جمهوری.
    • عربی، حسینعلی (1390).‌ راهکارهایی برای تقویت امانت‌داری در بعد فردی و اجتماعی. دوفصلنامة علمی ـ تخصصی اسلام و علوم اجتماعی، 3(6)، 163ـ184.
    • عسگریان، محمد (1388). مفهوم‌شناسی فرهنگ سازمانی. دوماهنامة توسعة انسانی پلیس، 6(24)، 101ـ124.
    • عیدی، حسین، فرجی، رسول، صادقی، احدیه و ناصری پلنگر، ولی (1397). نقش عدالت سازمانی در توانمندسازی روان‌شناختی کارکنان ادارات و ورزش و جوانان استان ایلام. نشریة مدیریت منابع انسانی در ورزش (دانشگاه صنعتی شاهرود)، 5(2)، 187ـ201.
    • کریمیان، طاهره و افشاری، عبدالرحمن (1401). نقش فرهنگ سازمانی در توسعه و تسهیم دانش در سازمان. مدیران مبتکر، 2(2)، 45ـ58.
    • گرجی‌دوز، سمیه و دیگران (1396). تحلیلی بر تغییر فرهنگ سازمانی سازمان آموزش و پرورش بر اساس مدل ادگار شاین. فصلنامة مطالعات مدیریت و حسابداری، 3(4)، 73ـ94.
    • محمدنژاد چاوشی، حبیب و دیگران (1394). سازمان عادل (واکاوی عدالت سازمانی در پرتو قرآن و روایات). مدیریت دانشگاه اسلامی10، 4(2)، 147ـ166.
    • مطهری، مرتضی (1381). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
    • مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    • منطقی، محسن (1400). اعتباریابی و اعتمادسازی در مطالعات اسلامی با تأکید بر دانش مدیریت. تحقیقات بنیادین علوم انسانی، 7(3)، 101ـ122.
    • منطقی، محسن (1401). تکامل مدیریت اسلامی در بستر انقلاب اسلامی ایران. اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 12(2)، 7ـ20.
    • مهربانی مجد، لیلا (1392). بهسازی سازمان. مجله فرهنگ و رفتار اداری، (5)، 13ـ16.
    • میرزاخانی، عبدالرحمن و درویشی، صیاد (1394). تأثیر اخلاق کار در نظم و انضباط سازمانی (بررسی موردی سازمان پلیس). مطالعات مدیریت بر آموزش نظامی، 8(2)، 1ـ24.
    • نوروزی، محمدتقی (1402). جایگاه الگوی مداخلات بینشی، ارزشی و رفتاری در راهبردهای تحول سازمان از منظر آیت‌الله مصباح یزدی. اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 13(1)، 27ـ40.
    • یوسفی، احمدعلی (1395). اقتصاد تعاونی از منظر اسلام. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
    • یوسفی‌نژاد، علی (1382). فرهنگ، توسعه و دین (الزام‌ها و ضروت‌ها). نشریة اقتصاد اسلامی، 3(12)، 111ـ130.
    References: 
    • Cameron, K. S. & Quinn, R. E. (1999). Diagnosing and changing organizational culture. New York: Addison Wesley.
    • Juhani, I. & Magda, H. (2007). The Relationship between Organizational Culture and the Deployment of Systems Development Methodologies. Journal MIS Quarterly, 31(1), 35-58.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hashemi, Sayed Ahmad, Manteghi, Mohsen.(2025) Organizational Development Based on the Components of Organizational Culture from the Perspective of the Holy Quran. Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, 14(2), 63-82 https://doi.org/10.22034/modiriyati.2025.5002029

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Sayed Ahmad Hashemi; Mohsen Manteghi."Organizational Development Based on the Components of Organizational Culture from the Perspective of the Holy Quran". Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, 14, 2, 2025, 63-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hashemi, S, Manteghi, M.(2025) 'Organizational Development Based on the Components of Organizational Culture from the Perspective of the Holy Quran', Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, 14(2), pp. 63-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hashemi, S, Manteghi, M. Organizational Development Based on the Components of Organizational Culture from the Perspective of the Holy Quran. Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, 2025; 14(2): 63-82