Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, Volume 10, Issue 1, No 20, Year 2025 , Pages 5-22

    Identifying Factors Affecting the Financial Self-reliance of Mosques (Case Study, Mosques in Qom Province)

    Article Type: 
    Promotional
    Writers:
    Mohammad Sadegh Sayafzade / Master of Cultural Management , Institute of Higher Education Non- Profit of Tolo Mehr / sadeghsayaf@yahoo.com
    Seyed mohsen Sajjadi / Assiatance professor of Economy, Mofid University / sajjadi@mofidu.ac.ir
    ✍️ Rasool Abbasi / Assistant Professor, Management Department, IKI / r.abbasi@hmu.ac.ir
    Abstract: 
    One of the main reasons for the independence of mosques and their independence from governments in Shiite history has been their financial self-reliance. The mosque is a religious, popular and non-governmental institution whose financial independence is one of the key elements in its independence. Accordingly, the factors affecting the financial self-reliance of mosques are the problem of this research. The statistical population includes all mosques in the holy city of Qom, of which 10 mosques were selected as a sample. In selecting the sample, each mosque represents a large number of similar mosques. Interviews were conducted with the trustees of these mosques. Combining the extracted concepts in the form of themes, eight comprehensive themes were obtained. These topics are, the role of endowments in the financial management of the mosques, renting mosques spaces to ceremonies, the role of benefactors in the financial management of the mosques, the role of imams of mosques in financing the mosques, the role of cultural programs and spaces in people’s attitudes towards the functions of the mosques, the role of mutual trust between benefactors and trustees of the mosques, the effect of knowledge and legal power of the mosques and the planning role of the trustees in financing the mosques. The findings show that the financing of mosques in Qom province is mainly done by charities and endowments.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :شناسایی عوامل مؤثر بر خوداتکایی مالی مساجد؛ مورد مطالعه: مساجد استان قم
    Abstract: 
    یکی از ریشه ها و علل اساسی استقلال مساجد و عدم وابستگی آنها به حکومت ها در تاریخ تشیع، خوداتکایی مالی و مردمی بودن آنها بوده است. مسجد نهادی دینی، مردمی و غیردولتی است که استقلال در نحوه‌ی تأمین مالی آن، یکی از عناصر نقش آفرین در استقلال عملکرد و پرهیز از دولتی شدن آن است. بر این اساس، چیستی عوامل مؤثر بر خوداتکایی مالی مساجد، مسئله این پژوهش را شکل می دهد. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی، و از نظر روش جمع آوری داده ها مطالعۀ موردی است. جامعۀ آماری شامل کلیۀ مساجد شهر مقدس قم است که تعداد ده مسجد از باب نمونه انتخاب شد. در انتخاب نمونه سعی شد هر مسجد تعداد زیادی از مساجد مشابه خود را نمایندگی کند. با اعضای هیئت امنای این مساجد، مصاحبه هایی صورت گرفت و با توجه به ماهیت اکتشافی تحقیق، بررسی داده های حاصل از مصاحبه ها با روش تحلیل مضمون انجام شد. با ترکیب مفاهیم استخراجی در قالب مضامین، تعداد هشت مضمون فراگیر به دست آمد. این مضامین عبارت اند از: نقش موقوفات در ادارۀ مالی مسجد؛ نقش اجارۀ فضاهای مسجد برای برگزاری مراسمات در تأمین مالی مسجد، نقش خیّرین در ادارۀ مالی مسجد؛ نقش امام جماعت در تأمین مالی مسجد؛ نقش برنامه ها و فضاهای فرهنگی در نگرش مردم به کارکردهای مسجد؛ نقش اعتماد متقابل خیّرین و هیئت امنا در ارائۀ کمک به مسجد؛ تأثیر دانش و توان حقوقی مسجد در تأمین مالی آن؛ و نقش برنامه ریزی هیئت امنا بر تأمین مالی مسجد. همچنین یافته های جنبی نشان داد که تأمین مالی مساجد استان قم، عمدتاً با کمک های خیّرین و دریافتی های موقوفات صورت می گیرد.
    References: 
    • الویری، محسن، 1386، مسجد، «ارتباطات و توسعۀ پایدار»، صادق، ش 31، ص 93-110.
    • بنی هاشمی خمینی، محمدحسن، 1388، توضیح المسائل مراجع، تهران، دفتر نشر اسلامی.
    • پرتال وزارت کشور، سئوالات متداول در حوزه سازمان‌هاي مردم نهاد. قابل دسترسی از: https://www.moi.ir/fa
    • حائری یزدی، محمدحسن، 1380، وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اقتصاد اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    • دهخدا، علي اكبر، 1341، لغت‌نامه دهخدا، بي‌جا، بی‌نا.
    • رضایی بیرجندی، علی، 1382، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، تهران، مؤسسة فرهنگی ثقلین.
    • صالح‌آبادی، علی، 1386، وقف سهام شرکت‌ها از دیدگاه اسلام، مجموعه مقالات همایش وقف در بازار سرمایه، قم، دانشگاه مفید.
    • صالحی امیری، سید رضا و همکاران، 1387، سرمایه اجتماعی، تهران، مجمع تشخیص مصلحت نظام.
    • ضرابی، عبدالرضا‌، 1379، «نقش و عملکرد مسجد در تربیت»، معرفت، ش33، ص 61-75.
    • عبادی، صادق، 1386، ساختار وقف در جهان اسلام، تهران، بنیاد پژوهش و توسعه فرهنگ وقف.
    • عباسی، رسول، 1391، «تدوین الگوی مدیریت اثربخش مسجد»، اسلام و مدیریت، ش 1، ص 59-37 .
    • ــــ ،1393، اصول اسلامی مدیریت پیشرفت در مساجد، تهران، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
    • عبداللهی نیسیانی، علی، 1386، «تجزیه و تحلیل سیستمی فرآیند پرورش منابع انسانی در مسجد، اندیشه مدیریت راهبردی، ش 1، ص 99-126.
    • فرهنگ بزرگ جامع نوین، 1390، ترجمة المنجد، بي‌جا، بي‌نا.
    • قرائتی، محسن، 1385، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
    • محمدی ری شهری، محمد‌،1387، فرهنگ‌نامه مسجد، قم، مؤسسة علمی فرهنگی دارالحدیث.
    • معین، محمد،1364، فرهنگ معین، تهران، امیرکبیر.
    • مقیمی، محمد و همکاران، 1387، «بررسی رابطه کارآفرینی اجتماعی و اثربخشی عملکرد در سازمان‌های غیردولتی زنان»، مطالعات زنان، س 2، ص 7-32.
    • ملکوتی فر، ولی‌الله،1380، «بررسی تطبیقی تعریف وقف، وقف نقود و شرایط موقوفه»، وقف میراث جاویدان، ش 33-34، ص 139-148.
    • ﻣﻮﺣﺪی، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ، ۱۳۸۴، ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ و اراﺋﻪ اﻟﮕﻮی ﻣﻄﻠﻮب آن در اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺎﺟﺪ، ﺗﻬﺮان، ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت اﺳﻼمی.
    • نجفی، محمد حسن، 1368‌ق، جواهر الکلام فی شرح شرائع السلام، ج 28، چ 7، بیروت، داراحیای التراث العربی.
    • هیأت وزیران (08/05/1384)، آیین‌نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد، قابل دسترسی از:
    • https://rc.majlis.ir/fa/law/show/123764
    • Abdul Karim, Shamsiah (2007). Contemporary Waqf Administration and development in Singapore, Available at:
    • https://www.academia.edu/5410448/Contemporary_Waqf_Administration_ And_Development_In_Singapore_Challenges_And_Prospects_by_Shamsiah_Abd_Kadir
    • Mardhatillah, Amy; Rulindo, Ronald & Hawariyuni, Weni (2008). Cash Waqf and Opportunity For Islamic micro finance Institutions (Case study in Indonesia), International Waqf Conference, Southern Africa, Cape town.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Sayafzade , Mohammad Sadegh, Sajjadi, Seyed mohsen, Abbasi , Rasool.(2025) Identifying Factors Affecting the Financial Self-reliance of Mosques (Case Study, Mosques in Qom Province). Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, 10(1), 5-22

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad Sadegh Sayafzade ; Seyed mohsen Sajjadi; Rasool Abbasi ."Identifying Factors Affecting the Financial Self-reliance of Mosques (Case Study, Mosques in Qom Province)". Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, 10, 1, 2025, 5-22

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Sayafzade , M, Sajjadi, S, Abbasi , R.(2025) 'Identifying Factors Affecting the Financial Self-reliance of Mosques (Case Study, Mosques in Qom Province)', Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, 10(1), pp. 5-22

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Sayafzade , M, Sajjadi, S, Abbasi , R. Identifying Factors Affecting the Financial Self-reliance of Mosques (Case Study, Mosques in Qom Province). Islam va Pazhuheshhaye Modiriyati, 2025; 10(1): 5-22